کریا یوگا چیست؟

کریا یوگا شکلی پیشرفته از یوگا است که قدمتی بسیار کهن دارد. کریا یوگا یک آداب، یک مناسک، یک روش، یک تمرین معنوی (سادهانا) است. راهی است کهن، علمی و زمان-آزموده برای هماهنگ کردن انرژی‌هایی که به طور طبیعی در قالب بدن انسان وجود دارند. این یوگا به زبان امروز یوگای انرژی است. کریا یوگا به گونه‌ای هماهنگ‌سازی انرژی را انجام می‌دهد که انرژی‌های طبیعی بدن با انرژی‌های لطیف‌تر کیهانی هم‌طنین شوند. این یوگا نیروهای جسمی، روحی و ذهنی فرد تمرین‌کننده را به نحوی پالایش می‌دهد که آگاهی او بتواند به ژرفاهای سرشت او نفوذ کند، نیروها و انرژی‌های طبیعی وجود او هماهنگ و هم‌گام و هم‌زمان شوند و ابعاد برجسته شخصیت او بدون اینکه سرکوب شوند به جاری شدن در مسیرهای مثبت هدایت شوند.

تمرین کریا یوگا چه نتیجه‌ای دارد؟

تمرین‌کننده کریا یوگا انسانی هیجانی باشد، یا متفکر، یا آرام، یا پرخاشگر یا هر چیز دیگر، با این یوگا انرژی‌هایش در مسیرهای مثبت جریان می‌یابند. نیروهای بدنی، روحی و ذهنی او با یکدیگر هماهنگ می‌شوند و در جریانی پیوسته و قدرتمند به حرکت در می‌آیند و او نسبت به ابعاد عمیق‌تر سرشت درونی خویش بسیار حساس می‌شود. آنگاه شروع می‌کند به ارتعاش یافتن و هم‌طنین شدن با نیروهای کیهانی؛ نتیجه ادراکی لطیف و ژرف است که پیش‌تر برایش ناشناخته بوده است. هدف از این یوگا، دسترسی به حالت های عمیق تر آگاهی از یگانگی (شونیا) است. کریا یوگا به خودی خود یک وسیله است برای شفاف کردن و به حرکت درآوردن ادراک فرد تمرین‌کننده، تا او تمام سوءِ ادراک‌ها را از میان بردارد، ذهن را پاک کند، و خود را با سرشت درونی خویش باز شناسد. این باز شناسایی فقط از طریق تجربۀ نیرومند شخصی با کریا یوگا پدید می‌آید. هنگامی که او با سرشت حقیقی خویش روبرو شد، هدف کریا یوگا تحقق یافته است. و از آن پس، دهن او بر آگاهی ثابت خواهد ماند. او در شرایط بد و خوبِ زندگی با سرشت حقیقی خویش هم هویت می‌ماند. تمام خِرَد می‌شود. کریا یوگا گامی است در این راه. این یوگا راه ورود به مراقبه و آگاهی از یگانگی است، زیرا تمام نیروها را، زمخت و لطیف، در یک نقطه (بیندو) در وسط ماندالای وجود فرد همگرا می‌کند. تمام زندگی او با این بازشناسایی کامل می شود. زندگی او سرچشمه و آفریننده سرور و خرد می‌شود. 

کریا یوگا چگونه کار می‌کند؟

کریا یوگا انرژیی را که همیشه وجود داشته‌است به کار می‌گیرد، آن را پالایش می‌دهد و برای بیداری وجود فرد تمرین‌کننده به جریان می‌اندازد. هیچ چیز تازه‌ای تولید نمی‌شود، بلکه آنچه همیشه وجود داشته‌است فرصت شکوفایی و آشکار شدن پیدا می‌کند. کریایوگا در حقیقت کیمیاگری می‌کند؛ فلز را به زرِ ناب تبدیل می‌کند، حالت زمخت و پالایش‌نیافتۀ وجود فرد را به حالت ناب، تابناک و طبیعی او تغییر می‌دهد. این یوگا تمرین‌کننده را کانون انرژی‌های لطیف بسیار بیشتری می‌کند. وقتی این یوگا نیروهای کل بدن و ذهن او را هماهنک کرد ادراکی لطیف در او به وجود می‌آورد که بی واسطه به پالایش یافتن ادراک او می‌انجامد. وقتی او با تمرین‌های این یوگا شروع به ادراک جنبه‌های عمیق‌تر سرشت خویش می‌کند، به عمق می‌رود تا ببیند پدیده‌های پایان‌ناپذیر ذهن کجاست، و حباب‌های فکر را که از اعماق می‌آیند تماشا می‌کند. در کریا یوگا، حرکت‌های تکراری و مانتراها یک مراقبه تحرک‌دار می‌آفرینند و جریانی الکتریکی تولید می‌کنند. حرکت این جریان الکتریکی به بیدار کردن و تغییر شکل دادن انرژی فرد تمرین‌کننده کمک می‌کند تا در وجود او یک دگرکونی فیزیکی، روانی و روحی به وجود آید. آنگاه او از لحاظ فیزیکی، ذهنی و روحی آماده تجربه دگرکون کننده‌ای می‌شود که با دسترسی به سرچشمه انرژی هوشمند کیهانی امکان‌پذیر است. یک تمرین کریا ابزاری است که تمرین‌کننده با آن توانایی خویش در حفظ انرژی بالاروندۀ کندالینی را افزایش می‌دهد. این یوگا بدن انرژیایی را برای گذری هموار به بیداری تقویت می‌کند. کریا یوگا به ما یاد می‌دهد اربابِ میدان انرژی خویش باشیم. ظرافت و پیچیدگی باورنکردنی این یوگا در این است که بین کلِ آگاهی بیرونی و کلِ مه‌آلودگی درونی که فرد در آن به خیال‌پردازی و تماشای نمایش تصویرهای ذهنی می‌پردازد، تعادل برقرار می‌کند. کریا یوگا خود به خود به آگاهی سوشومنا می‌انجامد که راه ورود به مراقبه (دهیانا) است.

یافته‌های علمی در زمینه کریا یوگا

از جمله پژوهش‌هایی که روی کریا یوگا انجام شده‌است، مطالعه‌ای است در دانشگاه استانفورد. در این مطالعه، کریا یوگا در بیماران دچار فشار خون بالا پرفشاری خون را پایین آورد، ذهن بیماران را آرام کرد و تا حدود زیادی از اضطراب و افسردگی افراد کاست. بنا به نتایج پژوهش‌ها، با تمرین این یوگا تمام بدن در مدتی بسیار کوتاه انرژی‌دار می‌شود. تمام اندام‌های داخلی فعال می‌شوند چون هورمون‌ها و آنزیم‌های لازم برای سالم نگه داشتن بدن ترشح می‌شوند. همچنین، با تمرین این یوگا گردش خون کافی برای مغز و ستون مهره‌ها تامین می‌شود و اکسیژن کافی به تمام بخش‌های بدن می‌رسد.

واژه‌شناسی کریا یوگا

واژه کریا برای توصیف هر تمرین منفردی که باید انجام شود استفاده می‌شود، بنابراین فرایند کریا یوگا دربرگیرندۀ تمرین تعدادی کریا است که در یک برنامه ثابت یکی پس از دیگری انجام می‌شوند. هر کریا با یک فرکانس انرژی متفاوت ارتباط دارد. بعضی کریاها به شیوه‌ای مراقبه‌ای ما را به شعور قلب هدایت می‌کنند. بعضی دیگر از کریاها حالت‌های ترافرازنده (متعالی) را بیدار می‌کنند. بعضی کریاها از طریق صدا انرژی را به حرکت در می آورند، و بعضی دیگر از طریق مانترا و نَفَس این حرکت انرژی را ایجاد می‌کنند. در یک تمرین هدایت‌شده، هر برنامه تمرین به قصدی خاصی آموزش داده می‌شود و تمرین‌های کریا، پرانایاما، آسانا، مانترا، مودرا و باندا را در یک تجربۀ یوگایی منسجم ترکیب می‌کند.

در زبان سانسکریت، کریا یعنی "عمل" یا "حرکت". کریا عملی است که به تکامل، گسترش و رهایی می‌انجامد. کریا یوگا چنین نامیده شده‌است چون سیستمی است که در آن تمرین‌کننده به عمد و با آگاهی توجه خود را در مسیرهایی ثابت به چرخش در می‌آورد. دلیل دیگر نام کریا یوگا این است که فرد تمرین‌کننده طبق یک برنامه ثابت تمرین بدن را در مودراها، بانداها و آساناهای خاصی حرکت می‌دهد. واژه کریا به معنای "عملی" نیز ترجمه شده‌است. این معادل بسیار درست است، زیرا کریا یوگا برای کسب نتایج خاصی طراحی شده‌است و نه فقط برای سخن گفتن دربارۀ آن نتایج. گاهی واژه کریا به "اولیه" یا "مقدماتی" ترجمه شده‌است. این نیز درست است، چون کریا یوگا تمرینی مقدماتی است که ابتدا به دهارانا و سرانجام به حالت والای دهیانا (مراقبه) و یوگا (یگانگی) می‌رسد.

پیشینه کریا یوگا

کریا یوگا تاریخچه‌ای برای گفتن ندارد. آغاز و تکامل کریا یوگا در گذشته‌های کهن گُم است. این یوگا چنان پنهان و سرّی بوده و فقط از گورو به شاگرد منتقل می‌شده که حتی یک اسطوره و روایت برای شرح خاستگاه آن وجود ندارد. در حقیقت چون این یوگا تاریخی برای روایت نداشته، با جزئیات نامربوط تحریف نشده و به دور از خرافات ناب بودن و قدرت اثربخشی خود را حفظ کرده‌است. اکثر سیستم‌های دیگر یوگا تاریخ یا افسانه و اسطوره‌ای مشخص دارند و مردم چنان دلمشغول بنیان‌گذاران آن سیستم‌های یوگا و باورهای آنها می‌شوند که فراموش می‌کنند هدف و جوهر تمام شیوه‌های یوگا تمرین است. بنابراین در دست نبودن تاریخچه‌ای برای این یوگا مزیتی عالی برای ما است، زیرا اجازه می‌دهد کریا یوگا، بدون وابستگی به باورها و سنت‌های یک دورۀ خاص، برای هر آدمی از هر سن کاربرد داشته‌باشد و سیستمی بی‌زمان بماند.

خاستگاه گریا یوگای امروزی

خاستگاه کریا یوگای امروزی به لاهیری ماهاسایا می‌رسد. بنا به روایت او ادعا کرده که به وسیلۀ یک قدیس یوگی هندی نامیرای ناپیدا به نام ماهاواتارباباجی که در قرن دوم پیش از میلاد می‌زیسته، به کریا یوگا تشرف یافته است. سوامی پاراماهاسا یوگاناندا، این یوگا را از استادش شری پوکتشوارا که شاگرد لاهیری ماهاسایا بود آموخت. کتاب خود-زندگینامه یک یوگی نوشته پاراماهامسا یوگاناندا، کریا یوگا را به جهان غرب معرفی کرد. استاد بزرگ دیگری که کریا یوگای امروزی را در جهان امروز آموزش داده‌است، سوامی ساتیاناندا ساراسواتی است. ساتیاناندا نزد استادش سوامی شیواناندا ساراسواتی به کریا یوگا تشرف یافت. در جهان امروز که مردمان می‌کوشند خودشان جهان و جایگاهشان در زندگی را بفهمند اما راهنمای خوب ندارند، بسیاری آماده آموختن یک سیستم یوگای پیشرفته هستند، اما معلمی ندارند که از او بیاموزند. ساتیاناندا به این دلیل و برای این منظور جزئیات جامع و مفصل تکنیک‌های کریا یوگا را روی کاغذ آورد تا این روش یوگا برای همه دسترس‌پذیر باشد.

تفاوت‌های کریا یوگایِ ساتیاناندا و یوگاناندا

کریا یوگای این دو استاد تفاوت‌هایی دارد. برخی ویژگی‌های روش یوگاناندا از ارزش آن می‌کاهد، از جمله آمیختن آن با مسیحیت یا وفادار نبودن آن به آموزش‌های سنتی کریا یوگا. افزون بر این، در روش یوگایِ یوگاناندا فراتر رفتن از مبانی دشوار خواهد بود، گرچه مبانی کریا یوگا آن قدر ارزشمند هست که این موضوع اهمیت چندانی نداشته باشد. روش یوگای ساتیاناندا مجموعه بسیار شایان توجهی از تمرین‌هاست. مزیت بزرگ کریا یوگای ساتیاناندا ترکیب شدن آن با تکنیک‌های یوگای دیگر است. در روش یوگایِ ساتیاناندا می‌شود بسیار پیش رفت و برخی روش‌های بسیار قدرتمند یوگایی را آموخت. یوگاناندا، کریا یوگا را راهی کامل و تنها تمرینی می‌داند که برای انسان لازم است. ساتیاناندا، این یوگا را یکی از تمرین‌های متعدد می‌داند و بقیه را کنار نمی‌گذارد. او معتقد است که کریا یوگا را می‌توان را روش‌های دیگر یوگا غنی‌تر کرد. روش یوگایِ ساتیاناندا حدود چهل درصد با آموزش‌های لاهیری ماهاسایا همپوشانی دارد. مبانی یکسان‌اند، اما روش یوگایِ ساتیاناندا گوناگونی بیشتر و کانون توجه و رویکردهای آموزشی متفاوت دارد به نظر می‌رسد کریا یوگایِ ساتیاناندا برای جامعه و جهان امروز مناسب‌تر باشد، از این رو تکنیک‌های آن به اختصار در اینجا معرفی می‌شود.

ویژگی‌های کریا یوگایِ ساتیاناندا

ساتیاناندا با این اعتقاد که کریا یوگا باید با تکنیک‌های دیگر یوگایی ترکیب شود، تکنیک‌های گوناگونی به شاگردانش آموزش می‌دهد. فهرستی از رئوس مطالب دورۀ درسی روش ساتیاناندا به شرح زیر است:

پاک‌سازی بدن

سیستم‌های گوناگون پاک‌سازی بدن شامل تمرین‌هایی مانند نتی،باستی، کونجال، دهوتی و شانکا پراکشالانا است، به علاوه تکنیک‌هایی چون آمارولی، رژیم غذایی و روش‌های شفای طبیعی دیگر.

آساناها

تعداد زیادی آسانا از گروه های پاوان موکتاسانا، پیش-مراقبه ای، مراقبه ای، خم به جلو، خم به عقب، پیج ستون مهره ای، وانهادگی، تعادل، وارونه، پویا و پیشرفته در دروۀ درسی کریا یوگایِ ساتیاناندا گنجانده شده است.

پرانایاما

تمام تکنیک های مهم پرانایاما، از جمله نادی شودانا، باستریکا، کاپالابهاتی، اوجایی، ... .

مودراها و بانداها

از بین صد مودرایی که وجود دارد، ساتیاناندا مفیدترین مودراها برای کریا یوگا را در تمرین ها گنجانده است، از جمله شامبهاوی، کچاری، واجرولی، یوگا، ماها، نوموکهی و مودراهای دست.

تمرین های مراقبه ای

ساتیاناندا عملی ترین تمرین های مراقبه ای را به شیوه ای روشمند معرفی می‌کند و شرح می دهد. این تمرین‌ها شامل آچاپا جاپا، نادایوگا، آنتارمونا، مانترا حاپایِ ساده و ترکیبی، تراتاکا، یوگانیدرا و ... است.

کریا یوگا در ایران

ساتیاناندا کریا یوگا را تا حدودی برای همه دسترس‌پذیر کرده‌است، با این حال بسیاری از تمرین‌های کریا یوگا تمرین‌هایی است که در آشرام‌ها انجام می‌شود چون زمان‌بَر است و مستلزم نظارت استادی ورزیده. این تمرین‌های آشرامی در کلاس‌های عادی آموزش داده نمی‌شوند چون زمان طولانی که لازم دارند با زندگی روزمره مردمان امروز جور نیست. در ایران سیستم آشرام وجود ندارد و کلاس‌های رسمی برای دوره‌های کریا یوگا برگزار نمی‌شود، اما هستند معلم‌هایی که تکنیک‌های این روش یوگا را به شاگردان انتخاب خود به طور خصوصی آموزش می‌دهند. کتاب‌هایی نیز در زمینه این روش یوگا به فارسی ترجمه یا نوشته شده‌است. از جمله این کتاب‌ها یکی یوگا و کریا نوشته سوامی ساتیاناندا، ترجمه امید اقتداری در نشر چیمن است که شامل سه کتاب آمادگی، پیشرفته و کریا است.