رضا ثقفی
ورزش کردن به عنوان یکی از راه های موثر برای حفظ سلامت بدن توصیه می شود. اما گاهی اوقات افراد پس از فعالیت بدنی دچار سرگیجه می شوند. این مشکل می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که از مسائل ساده ای مانند کم آبی بدن و افت قند خون تا مشکلات پیچیده تری مانند اختلالات گردش خون یا مشکلات گوش داخلی متغیر است. درک علت این سرگیجه و نحوه پیشگیری از آن، می تواند به بهبود کیفیت تمرینات و جلوگیری از مشکلات احتمالی کمک کند. در ادامه، به بررسی صفر تا صد دلایل سرگیجه بعد از ورزش، نشانه های هشداردهنده و روش های پیشگیری از آن خواهیم پرداخت.
علت سرگیجه بعد از ورزش
ورزش یکی از ارکان مهم حفظ سلامت جسم و روان است. اما گاهی اوقات افراد پس از انجام فعالیت بدنی دچار سرگیجه می شوند. این وضعیت می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که از مشکلات ساده ای مانند کم آبی بدن و افت فشار خون تا اختلالات جدی تری مانند مشکلات قلبی، عروقی یا عصبی را شامل می شود. شناخت دقیق علت سرگیجه بعد از ورزش می تواند به پیشگیری از آن و بهبود عملکرد ورزشی کمک کند. در این بخش، تمامی دلایل ممکن را بررسی کرده و توضیح خواهیم داد که چگونه از این مشکل جلوگیری کنیم.
افت فشار خون ارتواستاتیک
یکی از رایج ترین دلایل سرگیجه بعد از ورزش، افت فشار خون ارتواستاتیک است. این وضعیت زمانی رخ می دهد که فرد به طور ناگهانی از حالت نشسته یا خوابیده به حالت ایستاده تغییر وضعیت می دهد. در این شرایط، خون در اندام های تحتانی جمع شده. همچنین مغز به طور موقت با کاهش خون رسانی مواجه می شود، که منجر به سرگیجه، تاری دید و حتی در برخی موارد غش می شود.
افت قند خون (هیپوگلیسمی)
بدن برای تولید انرژی به گلوکز نیاز دارد. در هنگام ورزش، مخصوصا اگر فرد قبل از ورزش غذای کافی مصرف نکرده باشد، سطح قند خون کاهش می یابد. این افت قند خون باعث علائمی مانند ضعف، لرزش بدن، تعریق، سردرد و سرگیجه می شود. ورزش های طولانی و شدید بدون تامین قند کافی، احتمال بروز این مشکل را افزایش می دهند.
کم آبی بدن و از دست رفتن الکترولیت ها
هنگام ورزش، بدن از طریق تعریق مقدار زیادی آب و الکترولیت هایی مانند سدیم، پتاسیم و منیزیم از دست می دهد. این کمبود می تواند باعث کاهش حجم خون و در نتیجه افت فشار خون شود که منجر به سرگیجه می گردد. اگر آب کافی مصرف نشود، کم آبی شدید می تواند باعث مشکلات جدی تری مانند ضعف عضلانی و افزایش ضربان قلب نیز شود.
گرما زدگی و افزایش بیش ازحد دمای بدن
در محیط های گرم و مرطوب، بدن هنگام ورزش گرمای زیادی تولید می کند. اگر این گرما به درستی دفع نشود، باعث گرما زدگی می شود که یکی از نشانه های آن سرگیجه است. این وضعیت به دلیل گشاد شدن عروق خونی و کاهش فشار خون ایجاد شده و در موارد شدید می‌تواند منجر به غش شود.
مشکلات قلبی و عروقی
برخی افراد ممکن است به دلیل مشکلات قلبی، پس از ورزش دچار سرگیجه شوند. شرایطی مانند آریتمی (نامنظم بودن ضربان قلب)، نارسایی قلبی، تنگی عروق کرونر یا فشار خون پایین می توانند باعث کاهش خون‌رسانی به مغز شوند. اگر سرگیجه با علائمی مانند درد قفسه سینه، تپش قلب یا تنگی نفس همراه باشد، باید فورا به پزشک مراجعه کرد.
مشکلات گوش داخلی و سیستم تعادلی
گوش داخلی نقش مهمی در حفظ تعادل بدن دارد. برخی از اختلالات مانند بیماری منییر، التهاب عصب وستیبولار یا سرگیجه موضعی خوش خیم می توانند باعث احساس سرگیجه شوند. این مشکلات هنگام تغییر سریع وضعیت بدن، مانند بلند شدن ناگهانی بعد از ورزش، تشدید می شوند.
اختلالات تنفسی و هایپرونتیلاسیون
تنفس سریع و سطحی در هنگام ورزش (هایپرونتیلاسیون) باعث کاهش میزان دی اکسیدکربن خون می شود که می تواند منجر به سرگیجه و احساس سبکی سر گردد. این مشکل معمولا در افرادی که اضطراب دارند یا ورزش های شدید انجام می دهند، بیشتر مشاهده می شود.
مصرف برخی داروها
برخی از داروها می توانند باعث سرگیجه بعد از ورزش شوند. داروهای ضد فشار خون، دیورتیک ها (ادرارآورها)، داروهای ضد افسردگی و برخی از داروهای قلبی می توانند باعث افت فشار خون یا تغییر در سطح الکترولیت های بدن شوند که در نهایت منجر به سرگیجه خواهد شد.
آنمی (کم خونی)
کمبود گلبول های قرمز یا هموگلوبین در خون باعث کاهش اکسیژن رسانی به مغز و عضلات می شود. افراد مبتلا به کم خونی (آنمی)، مخصوصا کسانی که کمبود آهن دارند، ممکن است پس از ورزش دچار ضعف، خستگی و سرگیجه شوند.
عدم تغذیه مناسب قبل از ورزش
مصرف نکردن مواد غذایی مناسب قبل از ورزش می تواند باعث کاهش انرژی و سرگیجه شود. برای جلوگیری از این مشکل، توصیه می شود قبل از ورزش از وعده های غذایی سبک و حاوی کربوهیدرات های پیچیده و پروتئین استفاده شود.
فشار بیش ازحد به بدن و خستگی شدید
تمرینات بسیار شدید بدون استراحت کافی، باعث کاهش انرژی بدن و ایجاد سرگیجه می شود. ورزش بیش از حد همچنین می تواند باعث افزایش هورمون های استرس مانند کورتیزول شده و تعادل بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
راه های پیشگیری از سرگیجه بعد از ورزش
برای پیشگیری از سرگیجه بعد از ورزش، می توان با رعایت چند نکته ساده و موثر، این مشکل را کاهش داد یا از بروز آن جلوگیری کرد. در ادامه به مهم ترین راه های پیشگیری از سرگیجه بعد از ورزش اشاره می شود:
• هیدراته نگه داشتن بدن
• تغذیه مناسب قبل و بعد از ورزش
• گرم کردن و سرد کردن بدن
• پرهیز از تغییر وضعیت ناگهانی
• کنترل شدت و مدت زمان ورزش
• استراحت کافی بین جلسات ورزشی
• نظارت بر وضعیت سلامت عمومی
• تنفس صحیح هنگام ورزش
• انتخاب محیط مناسب برای ورزش
• مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم مکرر
با رعایت این نکات ساده می توان از بروز سرگیجه بعد از ورزش جلوگیری کرد. همچنین خطرات احتمالی برای سلامتی را کاهش داد. ورزش باید به طور ایمن و موثر انجام شود و هر فرد باید مراقب بدن خود و نیازهای آن در طول تمرینات باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر پس از ورزش دچار سرگیجه شدید، در بیشتر مواقع این وضعیت به دلیل عواملی مانند افت فشار خون، کم آبی بدن یا افت قند خون است که معمولا به راحتی قابل رفع هستند. با این حال، اگر سرگیجه شما مداوم باشد یا با علائم دیگری همراه شود. امکان دارد نشانه ای از مشکلات جدی تری باشد که نیاز به مشاوره پزشکی دارند. در اینجا برخی از موقعیت ها ذکر می شود که در آن ها باید فورا به پزشک مراجعه کنید:
• سرگیجه شدید یا طولانی مدت
• سرگیجه همراه با درد قفسه سینه
• سرگیجه همراه با تپش قلب یا ضربان قلب غیرعادی
• مشکلات تنفسی
• سرگیجه همراه با سردرد شدید یا تاری دید
• سرگیجه پس از ورزش های سنگین یا بیش از حد
• وجود علائم دیگر مانند تهوع، ضعف عضلانی یا بی حسی
• سرگیجه پس از بروز آسیب یا ضربه به سر
• عدم بهبود سرگیجه با استراحت و نوشیدن آب
در بیشتر موارد، سرگیجه بعد از ورزش ناشی از عوامل طبیعی مانند افت فشار خون، کم آبی یا افت قند خون است که با استراحت و مصرف مایعات قابل رفع است. اما در صورتی که سرگیجه همراه با علائم شدید یا نگران کننده باشد. مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، سردرد شدید، تاری دید یا ضعف، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید تا از بروز مشکلات جدی تر جلوگیری شود. همیشه به علائم بدنی خود توجه کنید و در صورت شک به وجود مشکلی جدی، از مشاوره پزشکی بهره مند شوید.
پرسش و پاسخ